Ο πιό σημαντικός λογοτέχνης με αναπηρία στην Ελλάδα της τελευταίας τριακονταετίας είναι δίχως την παραμικρή αμφισβήτηση ο Μυτιληνιός – από τα όμορφα Παράκοιλα – Αρης Ταστάνης. Το συγγραφικό του έργο είναι επηρεασμένο τόσο από τις πολιτικές καταβολές και πεποιθήσεις του (είναι ενταγμένος στην ελληνική αριστερά) όσο και από την εμπειρία της αναπηρίας – έχει μυϊκή δυστροφία – την οποία βιώνει από τα παιδικά του χρόνια. Το μείγμα των επιρροών στην περίπτωση Ταστάνη έχει λειτουργήσει θαυματουργά. Με μοναδικό τρόπο στα δώδεκα εξαιρετικά (όλα βραβευμένα) βιβλία του, ο Αρης Ταστάνης αναζητά την προσωπική μέσα από την κοινωνική απελευθέρωση αλλά και το αντίστροφο. Η προσωπική/κοινωνική/πολιτική του πρόταση χαρακτηρίζονται και είναι μοναδικές. Με αφορμή την έντονη κινητικότητα στον χώρο των διανοούμενων καλλιτεχνών με αναπηρία, τόσο εντός όσο και εκτός ελληνικών συνόρων, προβάλλει αδήριτη η ανάγκη να γίνουν ευρέως γνωστοί οι πλέον σημαντικοί εξ’ αυτών, οι αναμενόμενοι πρωταγωνιστές των όποιων παρεμβατικών εξελίξεων επίκεινται. Ο Αρης Ταστάνης δεν μπορεί παρά να αποδειχθεί ένας εκ των πρωτοπόρων της νέας προσπάθειας που ξεκινά από την νεοσυσταθείσα Κίνηση καλλιτεχνών με αναπηρία, έχοντας ως στόχο την οργανωμένη αντίσταση στην συνθήκη περιθωριοποίησης που οι γκρίζες εποχές επιβάλλουν στους ανθρώπους με αναπηρία. Αλλωστε, ο Ταστάνης λειτούργησε σαν πρωτοπόρος σε εποχές περισσότερο γκρίζες, περισσότερο δύσκολες από την σημερινή. Εχει κατακτήσει το δικαίωμα (να ξέρει) να διεκδικεί χωρίς φόβους και αυταπάτες από τα χρόνια που οι διεκδικήσεις ήταν μοναχικές, προσωπικές, δίχως καν την ασπίδα/άλλοθι της έστω θεωρητικής αποδοχής των “προοδευτικών”.
Ο Ταστάνης δεν ακολούθησε προοδευτικά ρεύματα σκέψης - ειδικά σε ότι αφορά την κατανόηση της κοινωνικής συνθήκης της αναπηρίας - αλλά προσωποποίησε ο ίδιος την προοδευτικότητα , έγινε ο ίδιος πρωτοπορία απαιτώντας συνοδοιπόρους να ακολουθήσουν. Οταν στα μέσα της δεκαετίας του 70 ο πολεμιστής Μυτιληνιός σάλπισε την εκκίνηση του αγώνα του , η αντιδραστική/πατερναλιστική περί αναπηρίας σκέψη και δημόσιος λόγος δεν ισορροπούσε έχοντας να αντιπαρατεθεί με έναν βαθύ προοδευτικό αντίλογο. Ο Ταστάνης ήταν ένας από τους λίγους (και ο μόνος στον χώρο της λογοτεχνίας και δημοσιογραφίας) που γέννησε προοδευτικό αντίλογο, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην δημιουργία μιάς - έστω στοιχειώδους - ισορροπίας που αποτέλεσε απαραίτητο υπόβαθρο για τις όποιες δικαιωματικές/προοδευτικές προσεγγίσεις της αναπηρίας στην Ελλάδα τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Ο ίδιος, σεμνός όπως όλοι οι σημαντικοί άνθρωποι, είναι βέβαιον ότι δεν αποδέχεται τον ρόλο του πρωτοπόρου, μόνο αμηχανία αισθάνεται όταν του αποδίδεται. Ομως αυτό ήταν, αυτό είναι και αυτό θα είναι όλη του την ζωή.
Του ζητήσαμε να μας γράψει ένα μικρό βιογραφικό (για να μην παραλείψουμε κάτι ή κάποιο από τα πάμπολλα σημαντικά που συνθέτουν το μέχρι σήμερα βιογραφικό του), πρόθυμα όπως πάντοτε ο υπέροχα διαθέσιμος στους φίλους Αρης Ταστάνης μας το απέστειλε. Ιδού:
Γεννήθηκα στα Παράκοιλα Λέσβου, το 1953. Η αντιστασιακή δράση του πατέρα μου, οι διώξεις στον εμφύλιο, καθώς και οι πρώτες ενδείξεις της σκληρής ασθένειας στο παιδικό μου σώμα, υποχρέωσαν την οικογένεια μου να εγκαταλείψει το νησί και να μεταναστεύσει στην Αθήνα. Από το 1966 κατοικώ στην Τερψιθέα – Γλυφάδας, από το 1973 σε ηλικία πλέον 20 χρόνων μετακινούμαι μόνο με αναπηρικό αμαξίδιο.
Από παιδί γνώρισα κάτι παραπάνω από καλά, γνώρισα βαθιά όλες τις αρνητικές πτυχές του νοσηλευτικού συστήματος και της κοινωνικής επανένταξης. Είχα την “τύχη” να μεγαλώσω σε εποχές γκρίζες κι άγονες για τ’ άτομα με αναπηρία. Σε δύσκολες συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού. Τότε που ήταν στίγμα για το άτομο και την οικογένεια του η αναπηρία και όνειρο η πρόσβαση στην πόλη και τη ζωή, στη μέριμνα της πολιτείας, στη μόρφωση και την αποκατάσταση…
Μέσα σε αυτές τις συνιστώσες, θέλοντας να δώσω διέξοδο στην ανάγκη δραπέτευσης από τα ψηλά τείχη του αποκλεισμού, αρχίζω να γράφω ποιήματα και να μελετώ αχόρταγα λογοτεχνικά κείμενα. Από τότε θα σημαδέψουν βαθύτατα όλη την ποιητική μου διαδρομή, τα πάθη και οι αγώνες των καθημερινών ανθρώπων. Τα όνειρα και οι αγωνίες στις υποβαθμισμένες γειτονιές της μεγαλούπολης. Μαζί πάντα ο νόστος και η θύμηση της Αιολίδας, (τόπος, χρόνος, ιστορία, άνθρωποι, αγώνες, θυσίες, οράματα).
Ο Αρης μας ζήτησε να αναφερθούμε στα κοινωνικά και λογοτεχνικά πεπραγμένα του των τριών δεκαετιών αποφεύγοντας τις υπερβολές, μόνος τρόπος να το αποφύγουμε είναι η στεγνή απαρίθμηση. Εχουμε και λέμε :
Είναι μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών (ΕΕΛ) από το 1980. Είναι επίσης μέλος της Διεθνούς Αμνηστίας και της Επιτροπής Συμπαράστασης Πολιτικών Προσφύγων από το 1981. Πέραν αυτών είναι ιδρυτικό μέλος του πανελλήνιου συλλόγου παραπληγικών, ενώ από το 2003 είναι ενεργό μέλος της κινηματικής Παρέμβασης Αναπήρων Πολιτών (ΠΑΝΑΠ)
Σε ότι αφορά την εκδοτική και δημοσιογραφική του παρουσία : Το 1983 εκδίδει το λαογραφικό περιοδικό «ΤΑ ΠΑΡΑΚΟΙΛΙΩΤΙΚΑ» Λέσβου και το 2002 εκδίδει το πολιτιστικό περιοδικό «ΓΛΥΦΑΔΑ – ΑΝΩ ΚΑΤΩ». Καθ’ όλη την διάρκεια των χρόνων συνεργάζεται και αρθρογραφεί σε αναρίθμητα περιοδικά και εφημερίδες, τόσο στις συνοικίες και στην περιφέρεια, για ποίηση, λογοτεχνία, για τον κοινωνικό αποκλεισμό και την ανάγκη άρσης του, καθώς επίσης και για την ιστορία – λαογραφία της αγαπημένης Λέσβου. Ειδικά σε ότι αφορά την τελευταία, ουδέποτε ο νους του Αρη την εγκαταλείπει , γράφει ακατάπαυστα. Τα τελευταία χρόνια, από 2006 – 2008 γράφει στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» την στήλη «Της Καθημερινής Ζωής μας». 2006 – 2008, ενώ από το 2008 μέχρι σήμερα τα κείμενά του φιλοξενεί η εφημερίδα «ΠΟΛΙΤΗΣ» , το πλέον έγκυρο προοδευτικό βήμα της μάνας πατρίδας.
Επίλογος με τους τίτλους του λογοτεχνικού έργου του Αρη Ταστάνη αυτού που τον καθιστά αθάνατο μεσ’ τον χρόνο, που τον αναδεικνύει ως έναν εκ των σημαντικότερων νεοελλήνων συγγραφέων και σίγουρα τον σημαντικότερο νεοέλληνα λογοτέχνη με αναπηρία. Πτώση
τίτλων λοιπόν, με την υπόμνηση ότι δεν αναφερόμαστε σε τίτλους τέλους αλλά σε τίτλους – εχέγγυα μιας ακόμα σημαντικής νέας αρχής :
Το πρώτο εκδοθέν ποίημα του Ταστάνη υπό τον τίτλο «ΜΠΟΡΕΙΣ» - αφιερωμένο στους ζωγράφους με το στόμα και το πόδι - κυκλοφόρησε μεταφρασμένο σε 14 γλώσσες στο ημερολόγιο της Διεθνούς Ένωσης Αναπήρων Καλλιτεχνών (1976). Εκτοτε ακολουθεί σειρά σημαντικών βιβλίων του, αρχής γενομένης από το ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΓΥΑΛΙΝΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ (Αθήνα 1976) και έναν χρόνο μετά τα ΑΙΟΛΙΚΑ (εκδόσεις Ιωλκός 1977). Ακολουθούν :
14 ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΩΤΗ ΑΓΓΟΥΛΕ (εκδ. ΔΙΟΓΕΝΗΣ 1979) , ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ ( εκδ. ΔΙΟΓΕΝΗΣ 1979), ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ (εκδ. ΚΕΔΡΟΣ 1982 με σχεδιασμό εξωφύλλου της εξαίρετης Βάσω Κατράκη), ΝΥΧΤΕΡΙΝΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ (εκδόσεις ΔΙΟΓΕΝΗΣ 1985, επίσης σχεδιασμός εξωφύλλου της Β. Κατράκη.)
Από τις αρχές της δεκαετίας του 90 λογίζεται η ώριμη περίοδος του Ταστάνη, αρχής γενομένης από τα ΑΙΟΛΙΚΑ Ι Ι (εκδόσεις ΚΑΛΑΜΑΣ 1992) και το υπέροχο ΚΑΙ ΑΚΟΥΓΕ ΤΟΝ ΑΝΕΜΟ (εκδ. ΚΑΛΑΜΑΣ 1992, σχ.εξ. Β. Κατράκη). Για να ακολουθήσουν με την ροή των χρόνων ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΆ ΤΩΝ ΟΔΟΙΠΟΡΩΝ (εκδόσεις ΗΡΑ 1999, με υπέροχο σχεδιασμό εξωφύλλου της Τζέλη Χατζηδημητρίου), και μιά τετραετία μετά ΤΟ ΕΓΩ ΜΟΥ ΚΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ (εκδ. ΗΡΑ 2003) – γνώμη του γράφοντα, ίσως η περιεκτικότερη μύηση στην συναισθηματική σχέση με την ροή του χρόνου ενός ανθρώπου κοινωνικά αποκλεισμένου που προσφέρει η νεοελληνική λογοτεχνία. Τα τελευταία δύο βιβλία με την υπογραφή του Ταστάνη είναι το TAΞΙΔΙΑ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΛΙΣΑΧΝΗΣ (εκδ. ΑΣΤΕΡΙΑΣ 2005) και το ιστορικό αφήγημα – ντοκουμέντο ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΠΑΝΤΑΖΗΣ (εκδόσεις Κ.Ψ.Μ. 2007) αφιερωμένο στον τελευταίο μυτιληνιό αντάρτη του ελληνικού εμφυλίου. Τα τελευταία δύο βιβλία , εν αναμονή της ακόμα πιό γοητευτικής συνέχειας.
